ВРАЌАЊЕ НА „8 АПРИЛ“ КАКО ДЕН НА РОМСКАТА НАЦИЈА

Жељко Јовановиќ во своето неодамнешно обраќање пред Советот на Европа ја потенцираше важноста на „8 Април“ како ден кога се собираме заедно за да го прославиме она на што сме способни; ден кога Ромите ја определуваат својата иднина. Заради тоа, верувам дека е обврска на сите нас да се спротивставиме на обидите за девалвирање на Денот на Ромската Нација.

Основачите, на Првиот Светски Ромски Конгрес во Лондон во 1971 година, дадоа одговори на прашања со кои секоја нација се соочува. За Ромите, тоа значеше почитување на заедничката култура и вредности, и покрај големата разновидност; еден заеднички јазик, иако многумина не го зборуваат; политичко единство, кое во овој век сè уште не е воспоставено, но добива на сила преку светската мрежа.

Политичкото значење на 8 Април, прогласен за Ден на Ромската Нација како ден на отворањето на Конгресот, експоненцијално расте, а 2025 година го продолжи тој напредок. По десетина конгреси, поголеми и помали, јубилејот одбележан во 2021 година стана дел од обновувањето на основачките принципи. Онлајн Јубилејниот Конгрес, кој се одржа од Берлин, беше проследен со Светскиот Ромски Конгрес во Берлин. Двата настани беа одлична платформа за говори и дебати, но ниту еден од нив не се обиде да го реплицира традиционалниот конгрес. Нема донесени резолуции; нема избори. Исто така, не беше планиран или воспоставен постојан секретаријат или друга постконгресна структура. Недовербата кон централизмот сè уште преовладува во движењето.

Форма на колективно лидерство, коалиција од рамноправни партнери, е поадекватна за денешниот свет. Новата генерација, која се соочува со најсериозни предизвици, меѓу кои и повторната појава на фашизмот, бара нов стил на политичко претставување. Свесните повеќе нема да дадат мандат без право на повлекување. Со други зборови — неопходна е демократска основа.

Демократската транзиција, за која тим подготвува избирачки список пред следниот Конгрес, е можно решение. Глобалните избори, што би донеле легитимитет и чувство на заедништво и цел, би можеле да ја вратат довербата. Широкото одбележување на 50-годишниот јубилеј и овој месечен „8 Април“ покажаа дека ромското знаме е препознаено и почитувано насекаде.

Во исто време, како остана незабележано дека Денот на Ромската Нација е обезвреднет? Европската Унија даде признавање, исто така и Стејт департментот на САД, заедно со бројни држави и општини. Но како го нарекуваат? Меѓународен ден на Ромите. Кој народ би прифатил таков епитет? Тоа е скратување. Понатаму — тоа мириса на намерно понижување. Начин за одбивање на признавање на Ромите како колектив. Истото важи и за зборовите кои премногу често се користат во официјални документи — „етничко малцинство“, „заедница“. Како што терминот „Џипси“ беше отфрлен од Лондонскиот Конгрес, така и овие зборови треба да се отфрлат како стари, неудобни обувки. Ако не ти се пријатни, не ги носиш.

Европската Унија сè уште ги нарекува Ромите „најголемо малцинство“. Секако, тоа е погрешен термин за нација поголема од Данците, Швеѓаните, Финците и други. Стремејќи се кон рамноправно место во семејството на народи, Ромите мора да бидат поодлучни, побарачки, порешителни и погласни за да добијат посилно место.

Одбележувањето на „8 Април“ како Ден на Ромската Нација, како што го замислија основачите, може да нè врати на вистинскиот пат. Како што вели Жељко Јовановиќ — тој ден треба повторно да биде денот кога ќе ја дефинираме сопствената автономија, ќе застанеме цврсто и ќе ја обликуваме нашата иднина.

ОПРЕ РОМА!

Гратан Пухон

Коресподент на Еуромапрес од Англија