Дискриминацијата сè уште живее

Минатата недела ромската јавност во Македонија преку социјални мрежи и од некои ромски медиуми беше известена за два посебни дискриминаторски чина врз ромската заедница, пред сè кон ромските деца, едниот во детска игротека во Штип за кој подоцна се испостави дека не беше точно, и едниот случај во болницата во Тетово каде мало ромче со повреда во глава не беше медицински третиран, за да подоцна, со увид дека неговата состојба се влошува, биде испратен во клиниката во Скопје.

И третиот случај кој помина без помпа е случајот со ромско семејство кое бараше инекција за пациент во поликлиниката во Чаир, каде сестрите Албанки, кои не го познаваат македонскиот јазик, им се обраќаа на лош македонски, да одат во Шутка и таму да примат инекција.

За жал, сè уште ромската заедница се соочува со длабоко вкоренета дискриминација која се манифестира во различни сфери на секојдневниот живот. И покрај законите што гарантираат еднаквост, реалноста на терен покажува спротивно, а бројни случаи сведочат за системска маргинализација и непочитување на основните човекови права.

Еден од најочигледните примери за ова е забраната за влез на Роми во одредени јавни базени. Иако оваа пракса е незаконска, постојат документирани случаи каде што на Роми им бил одбиен пристапот поради нивната етничка припадност. Основниот суд во Битола во 2018 година донесе пресуда против базенот „Довлеџик“, откако беше докажано дека управата свесно спроведувала дискриминаторски политики. Ова не е изолиран инцидент, туку дел од една поширока слика на социјално исклучување кое се практикува со години.

Во здравствениот систем, Ромите честопати се соочуваат со нечовечки третман од страна на медицинскиот персонал. Според извештаите на УНИЦЕФ, многу припадници на оваа заедница имаат ограничен пристап до квалитетна здравствена заштита, не само поради економски бариери, туку и поради дискриминаторскиот однос на здравствените работници. Ова доведува до недоверба кон здравствените институции, што дополнително ги влошува условите за нивно лекување и пристап до соодветни медицински услуги.

Полицијата, која треба да биде гарант на безбедноста на сите граѓани, неретко применува прекумерна физичка сила врз припадниците на ромската заедница. Според извештајот на Civil Rights Defenders, постојат бројни сведоштва за полициска бруталност врз Роми, без адекватни санкции за одговорните службеници. Оваа неказнивост создава чувство на несигурност меѓу жртвите и го поттикнува натамошното кршење на нивните права.

Судскиот систем, кој треба да обезбеди правда за сите, често покажува пристрасност кога станува збор за судски процеси во кои се вклучени Роми. Постојат документирани случаи каде што Ромите добиваат построги казни за исти прекршоци во споредба со припадниците на мнозинската заедница. Судските процеси во кои се вклучени Роми неретко траат подолго, без објаснување за одолговлекувањето, што дополнително ја продлабочува недовербата во правосудниот систем.

Овие случаи се само дел од пошироката слика на системска дискриминација со која се соочува ромската заедница во Македонија. Иако постојат закони кои гарантираат еднаквост, нивната примена останува проблематична, а институциите сè уште не преземаат доволно конкретни мерки за искоренување на овие практики. Македонија, која е кандидат за влез во ЕУ, треба да ги исполни и точките за заедниците, а посебно место се истакнува за Ромите. Социјалната исклученост на Ромите е комплексен проблем кој бара системски пристап, а предрасудите што се пренесуваат со генерации мора да бидат адресирани преку образование, засилена институционална одговорност и доследна примена на законите.

Вековната дискриминација кон ромската заедница може да се намали, а на долг рок и целосно да се искорени, но за тоа е потребна заедничка заложба и политичка волја од сите страни. Најголемата пречка во овој процес е недостатокот на единство, кое за жал е очигледно и во рамките на самата ромска заедница. Ромските политички партии често водат борба за доминација, наместо за заеднички интереси, додека пак дел од ромскиот НВО сектор, наместо да работи на решенија, опстојува токму врз основа на проблемите што ги засегаат Ромите, гледајќи ги како можност за финансиска добивка. Вистинскиот напредок ќе дојде кога заедницата ќе се обедини и ќе работи на реални решенија, наместо на внатрешни поделби и сопствени интереси.