Телетабиси на граѓанскиот ромски сектор: Каде се мислите за сегрегацијата?

Замислете си една сцена, ни малку различна од онаа во детската серија “Телетабиси.” Оние весели, шарени ликови, со нивните чудни звуци и безгрижни игри, се чини дека живеат во некој свој свет – сосема изолиран од реалноста. Тие се таму, но всушност не се. И сега, замислете дека тие “Телетабиси” не се само анимирани ликови, туку претставници на граѓанскиот ромски сектор во Источна Европа.

Смешно? Можеби. Иронично? Сигурно. Но, во оваа аналогија лежи една горчлива вистина за тоа како се справува, или подобро речено не се справува, ромскиот граѓански сектор со реалните проблеми на ромската заедница – пред сè, со срамната и постојана сегрегација на ромските деца во училиштата.

Сегрегација или статус кво?

Источна Европа е, да бидеме искрени, мајстор за одржување на статус кво. Иако многу од овие земји веќе одамна се во Европската Унија, иако се полни со „нормативи“ и „обврски“ за почитување на човековите права, ромските деца и понатаму се во посебни училници, често наречени „посебни училишта“, како да се предмети за изолирање, а не човечки суштества со право на еднакво образование.

А сега доаѓаме до вистинскиот фокус на оваа колумна: ромските организации кои постојат како бастиони на „граѓанското општество“, со големи имиња, поголеми грантови и уште поголема медиумска реторика. Години, децении дури, тие организации го повлекуваат истиот танц. Од грант до грант, од извештај до извештај, од медиум до медиум. Но каде е вистинската промена?

Токму тука влегува ироничната аналогија со Телетабисите. Како и тие ликови, ромските организации се чини дека се постојано „присутни“ на сцена, но некако отсутни од реалноста на нивната заедница. Каде се конкретните решенија? Каде е борбата против сегрегацијата во училиштата? Каде е гласот за она дете кое седи во училница што, на хартија, требало да биде негово место за образование, а на дело е само уште една стапица за социјално исклучување?

Неромска агенда за ромски „успех“

Тешко е да се одбегне впечатокот дека голем дел од овие ромски организации, наместо да работат за својата заедница, станале дел од нечија туѓа агенда. Тие верно ги следат инструкциите на своите финансиери, кои често пати немаат ни малку заедничко со вистинските ромски проблеми. Нивната работа, реториката, иако честопати гласна и борбена, се пласира во медиуми кои се далеку од ромската заедница, на јазици кои тешко дека ќе ги разбере обичниот ромски граѓанин.

Зарем тоа не е иронично? Наместо да бидат гласот на обесправените, овие организации стануваат глас на елитите кои ги финансираат, претпочитајќи го „нивниот јазик“ и „нивните медиуми“ за да си ги објават своите извештаи. Инференцијата кон „сегрегираното ромско дете“ е неверојатна, дури и скандалозна. Оддалеченоста на организациите од нивната база ја прави нивната работа сè поневажна за оние за кои треба да се борат.

Неразрешени „шарени“ визии

Иронично, овие организации се фокусирани повеќе на тоа како да ги задоволат своите донатори отколку како да ги решат вистинските проблеми на својата заедница. Програми за „интеграција“, „развој на капацитети“, „поддршка на образованието“ – сето тоа звучи прекрасно на хартија, но во реалноста? Ромските деца и понатаму седат во сегрегирани училници. Расизмот и дискриминацијата се подеднакво присутни како и пред 20 години. А „Телетабисите“ продолжуваат со своето играње – шарено, весело и без никаква грижа.

Се чини дека клучното прашање што треба да се постави е: дали навистина овие организации сакаат да ги решат проблемите или само ги одржуваат во живот за да продолжат да ги оправдуваат своите грантови и постоење? Ако не беше сегрегацијата, ако не беа дискриминацијата, што ќе ги оправдаше нивните активности и извештаи?

„Телетабисите“ како метафора за инферирноста

Токму таа инферирност, покажана преку нивната зависност од туѓа агенда, ги прави овие организации повеќе како „Телетабиси“ отколку вистински актери во борбата за ромски права. Весели, шарени, насмеани и на крајот – некаде далеку од реалноста. Иронијата е очигледна: оние кои треба да се борат против сегрегацијата, самите стануваат симбол на отуѓеност и незаинтересираност.

Време е да се прекине со овој шарен циркус и да се врати фокусот на вистинските проблеми. Време е ромските организации да престанат да бидат „Телетабиси“ и да станат вистински глас за промена, да се вратат во заедницата и да се борат за ромските деца – оние кои секој ден, во секоја училница, се соочуваат со сегрегација и дискриминација.