Перзистентната практика на неказнивост на полицајците во случаите кога жртви се припадници на ромската заедница

Настанот кој се случил на 5 ноември 2021 година, кога едно ромско дете од Прилеп било брутално претепано од полицијата и за кој оваа година заврши без казнување на полицајците инволвирани во бруталноста, е очигледен пример на антициганизам во полициското постапување – специфичен проблем со кој Ромите се соочуваат во Македонија.

Овој настан го рефлектира длабоко вкоренетиот проблем на системската дискриминација врз Ромите, кои често се изложени на полициска бруталност, особено кога институциите не успеваат да обезбедат праведни и транспарентни постапки. Ваквите инциденти се само дел од поширокото прашање на структурниот расизам и етничките предрасуди кои се присутни во општеството.

Во случајот од Прилеп, детето било нападнато, претепано и уапсено под сомнение дека е дел од група која претходно крадела дрва. Употребата на прекумерна сила и заканите кон детето укажуваат на длабоко вкоренети предрасуди. Родителите на детето од ромска етничка припадност се обратиле до институциите барајќи правда, но систематскиот начин на кој полицијата и обвинителството ги игнорирале нивните наводи создава чувство на фрустрација и безнадежност.

Еден од клучните моменти е фактот дека обвинителството повикало како сведоци самите осомничени полицајци, кои сведочеле во одбрана на своите колеги. Овој чин покажува недостаток на независност во истрагата и поставува прашања за транспарентноста на правосудниот систем кога станува збор за заштита на малцинствата. И покрај видео-снимките и сведоштвата кои укажуваат на употреба на прекумерна сила и итната потреба за медицинска помош на детето, обвинителството ја запрело истрагата, со образложение дека немало доволно докази.

Овој случај ја нагласува перзистентната практика на неказнивост на полицајците во случаите кога жртви се припадници на ромската заедница. Не само што полицијата не е повикана на одговорност, туку и институциите не успеваат да спроведат темелни и објективни истраги. Комисијата за спречување и заштита од дискриминација го утврди тоа како пример на директна дискриминација врз основа на етничка и расна припадност. Неспроведувањето темелна истрага и одолговлекувањето на постапките само го зајакнува чувството дека Ромите се граѓани од втор ред.

Во поширок контекст, овој случај се вклопува во низата слични инциденти каде ромската заедница во Македонија е жртва на полициска бруталност. Според Годишниот извештај на американскиот Стејт Департмент за 2023 година, постојат веродостојни извештаи за значително малтретирање на Ромите од страна на полицијата, а голем дел од овие случаи воопшто не се пријавуваат поради страв и недоверба кон институциите. Ова покажува колку е длабока недовербата на ромската заедница кон правосудниот систем, кој често ги игнорира нивните барања за правда.

Неспособноста на обвинителството да ја признае расната и етничката компонента на ваквите случаи дополнително го продлабочува проблемот. Комисијата за спречување и заштита од дискриминација посочи дека институциите не ги земале предвид можните мотиви на омраза и предрасуди кои можеби го инспирирале насилството врз детето. Нивниот заклучок е дека антициганизмот во полициското постапување е системски проблем, и дека не се спроведени ригорозни истраги за да се утврди вистината.

Антициганизмот како специфичен вид расизам е длабоко вкоренет во полициското постапување, и овој случај јасно го илустрира тоа. Важно е да се напомене дека Комисијата препорача нови истраги и обуки за полицијата и обвинителството, особено во случаи на расно и етнички мотивирано насилство, како и примена на современи стандарди за човекови права. Овие мерки се неопходни за да се спречи понатамошно дискриминаторско постапување.
Овој случај не е изолиран инцидент, туку симптом на поголем, системски проблем со полициската бруталност и дискриминацијата кон Ромите во Македонија. Доколку институциите не ја преземат својата одговорност и не се соочат со антициганизмот како суштински проблем, неправдата ќе продолжи да расте, а довербата на ромската заедница во правосудниот систем ќе се намалува. Решавањето на овој проблем бара сериозни реформи во институциите и повисока свест за човековите права и дискриминацијата врз етничките малцинства.