“Млади луѓе беа мотивирани од нивната желба да добијат пристап до пари и позиции во различни организации и институции”

Орхан  Тахир  коресподент на ЕУ Ромапрес,  издвојува неколку суштински и значајни делови од  разговорот на д-р Николета Биту во подкастот на Роми сега со Мартин Демировски на ЕУ Ромапрес.

Инаку д-р Николета Биту  е долгогодишна ромска јавна личност од Романија со големо искуство,  и еден од основачите и двигателите на здружението „Романи Крис“, организација со главна улога во градењето на ромската интелигенција во Романија и во формулирањето на целите и задачите на движењето на Ромите во оваа земја.

Тахир од разговорот ги издвојува следниве суштински и значајни  елементи од разговорот:

1. Расизмот стана дел од нормалното секојдневие на Ромите во Европа и затоа повеќе не ја предизвикува истата реакција како во 1990-тите. Ромите се навикнаа на дискриминацијата и агресијата кон нив и затоа не протестираат, не поднесуваат жалби, молчат. Тоа е веќе нормално за нив. Расте недовербата на Ромите кон државните институции кои во многу случаи не ги исполнуваат очекувањата на граѓаните. Односно, отуѓеноста се продлабочува. Многу Роми цел живот се во режим на преживување, а кога размислувате само за вашиот личен опстанок, многу е тешко да размислувате за ромската нација.
2. Ромите немаат моќ. Ромите не знаат како да практикуваат власт. Затоа што речиси никогаш не ни било дозволено да вршиме вистинска политичка моќ. Овде и таму има Роми на ниски позиции, уште од времето на комунизмот, но генерално Ромите се држат подалеку од големата моќ, од големата политика.
3. Граѓански протести се случуваат во Европа и културата на протест е најразвиена во земји како Англија и Франција каде што има силни синдикати. Но, владејачките елити веќе не се импресионирани од протестите на граѓаните. Тие подлегнуваат на притисокот само од големите меѓународни компании. Односно, моќните економски интереси играат одлучувачка улога во одлучувањето. Кога важноста на граѓанските протести во Европа опаѓа, нема шанси протестите на Ромите да бидат ефективни. На владата не и е грижа.
4. Џонатан Ли од ERRC има право на мислење, но не верувам дека навистина ги брани моите права. Прашањето овде не е за конфликт на интереси. Прашање е колку овој човек успешно ги брани правата на Ромите, се додека има такви ставови и јавно ги искажува. Бидејќи работи во организација за заштита на правата на Ромите и има репрезентативно место како директор за застапување и комуникации. Тука е контрадикторноста меѓу неговите ставови и неговата улога.
5. Помладите генерации ромски активисти влегоа во ромското движење и дојдоа подготвени кога ресурсите, позициите и одредена количина на моќ веќе беа обезбедени од претходната генерација. А некои од овие млади луѓе беа мотивирани од нивната желба да добијат пристап до пари и позиции во различни организации и институции. Нашата генерација ги создаде овие позиции, ја отвори оваа ниша, без ние да ги имаме овие ресурси и можности. Нашите мотиви беа различни. Но, кој доаѓа по тебе? Речиси никој не може да се види зад вас. Ова ме загрижува.
6. Претходно во „Romani Chris“ бев вклучен во креирање на ромски рамки. Ова денес недостасува. Нема кој да ги едуцира новите генерации Роми. Недостига идеолошка подготовка и кадровска политика. Нема училишта или институции каде Ромите можат да учат за ромската идеологија. Исто така, нема дебата меѓу ромските интелектуалци, едвај разговараме повеќе. Порано не беше така. Ја имав привилегијата да бидам формирана како јавна личност во средина на живи дискусии помеѓу Николае Георге, Рудко Кавчински, Анджеј Мирга, Јан Хенкок. Тоа беше моето политичко училиште. Не секогаш се согласуваа меѓу себе, но седеа и разговараа. Рудко беше меѓу првите што ја замисли ромската нација. Оваа култура на дебата моментално не постои меѓу ромските јавни личности.
7. Треба да најдеме нови начини за мобилизирање на Ромите, сега кога ресурсите се намалуваат и веќе немаме толку многу пријатели меѓу не-Ромите како во минатото. Мора да се потпреме на сопствените ресурси. Ромскиот активизам мора да ги напушти ромските организации и да влезе во нови структури и простори каде што досега не сме биле. Треба да го редефинираме ромскиот активизам.
8. Од историска гледна точка, ромското движење е многу младо општествено движење и направивме толку многу во овој краток период од 40-50 години. Но, ова сега не е доволно добро реализирано или разбрано. На младите им недостигаат информации што е досега направено и од кого. Се разбира, тие имаат право да бидат критични, но ми се чини дека немаат почит кон претходните генерации бидејќи не ја знаат историјата на ромското движење.

Орхан Тахир коресподент на ЕУ Ромапрес од Германија