„Кога ќе ги прашате луѓето кои и денес емигрираат дали веруваат дека таму нема да има расизам, знаат дека и таму има проблеми. Сепак, расизмот во посилен економски систем има компензација во подобра заработка и повисок квалитет на живот отколку во сиромашните општества како нашето, вели Жељко Јовановиќ.„
„Новооснованата „Ромска фондација за Европа“ е продолжение на инвестицијата на Фондацијата Отворено општество од Њујорк во развојот на несомнено најранливата етничка група, не само во Европа. Тимот што ќе го предводи долгогодишниот шеф на Канцеларијата за ромски иницијативи на Фондацијата за отворено општество, Жељко Јовановиќ, има на располагање 100 милиони евра. Пред г-дин Јовановиќ да им објасни на читателите на Нови Магазин на што ќе се фокусира во својата работа во следните седум години, вреди да се цитира Александар Сорос: „Со новата генерација исклучителни ромски лидери кои ја одредуваат стратегијата и приоритетите за финансирање, јас сум убедени дека новата фондација ќе биде динамична сила – посветена на реализација на целосниот потенцијал на Ромите и надминување на длабоко вкоренетите бариери со кои се соочуваат. Ќе направиме се што можеме за да ја поддржиме фондацијата и нејзиното раководство во мисијата од која ќе имаат корист не само Ромите, туку и Европа во целина“.
„Фондацијата е резултат на долгогодишна работа на Канцеларијата за ромски иницијативи, а десет години инвестираме многу во човечки ресурси кај младите, образовани Роми за да создадеме кадар кој може да води сериозни иницијативи на меѓународно ниво, но и иницијативи кои можат да имаат резултати на терен“, вели Жељко Јовановиќ за Нови магазин: „Беа спроведени неколку иницијативи, пред сè, Ромскиот образовен фонд, кој денес главно го водат Роми кои се во управниот одбор и раководството. Постои Европскиот ромски институт за уметност и култура, кој го основавме во Берлин во рамките на Советот на Европа и во соработка со германската влада и широката алијанса на ромски уметници. Основавме и еден вид инвестициски фонд за унапредување на претприемништвото кај Ромите и започнавме многу иницијативи за граѓанско и политичко учество на Ромите. „
„Во рамките на овие четири иницијативи созреавме и сфативме дека е време програмата, која постои 30 години во Фондацијата Отворено општество со поддршка на господинот Сорос, да се осамостои со своите механизми за управување и начин на работа. Имаме мрежа на организации што ги создадовме, а ние самите стекнавме искуство и знаење дека тоа можеме да го направиме независно од Фондацијата Отворено општество“.
Кога велиме „Ромска фондација за Европа“, дали тоа ги вклучува сите европски земји, вклучително и двете во војна, или сте со седиште на Балканот? Како ќе функционирате?
„Самото име Ромска фондација за Европа има неколку значења; прво, сакавме да кажеме дека ова е работа предводена од Ромите и дека, од друга страна, е различен тип од секојдневните невладини организации. Фондацијата има улога да поддржува и обезбедува финансиски средства за други, исто како и другите фондации, но сакаме да бидеме и стожерот на европската политика, европската економија, европската култура и културните вредности – не само за справување со ситуацијата во во кои се наоѓаат Ромите, но во таа ситуација придонесуваме за новата Европа. Затоа е „ЗА Европа“, тоа не е само територијално определување, тоа е повеќе идеја, ние се залагаме за Европа која луѓето ја замислуваат како прогресивна, Европа на солидарност, човекови права, владеење на правото, либерална демократија и грижа за најранливите во општеството.„
„Затоа што, според нас, доколку државните институции најдат решенија за најранливите, ќе се најдат решенија и за помалку ранливите. Сакаме да ја набљудуваме Европа и европските вредности од специфичната почетна точка на ромската заедница, но не да се задржуваме на неа и да се ограничуваме, туку да придонесеме за цела Европа.„
Би сакале да знаеме колку од фондот ќе имате до 2030 година и како ќе инвестирате. И каде?
„Фондацијата одвои 100 милиони евра, работиме во десетина земји, главно во Источна Европа и Западен Балкан; тоа не е мала сума, особено во толку тешко економско време, но не е ниту сума со која можеме да ги замениме државите и да ги решиме сите проблеми на ромското население.
Седиштето на Фондацијата е во Брисел, а ќе имаме канцеларии во Белград, Берлин, Скопје, места каде што ќе можат да се вклучат и да се информираат други луѓе.„
Ако добро разбрав, истовремено ќе се обратите до европските институции во Брисел, владите на европските земји и ромската заедница ?
„Така е, но би сакал да додадам и други организации кои се занимаваат со сферите во кои ќе работиме, а тоа се сферите на политиката, економијата, особено претприемништвото кај сиромашните групи кои се занимаваат со микро-бизнис, семеен бизнис. Тоа се луѓе кои немаат друга шанса да се вработат, па затоа претприемништвото за нив не е само идеја, туку и неопходност.
Понатаму, културните институции кои формираат вредносни системи во општеството, па не само државата туку и другите институции и организации кои го формираат политичкото, културното и економското милје во општеството.„
Ромите се најранливата етничка група насекаде, но ако некој ве разбуди среде ноќ и ве праша каде повеќе би сакале да живеете, што би рекле? Која европска земја е тоа?
„Ние сме најзагрозената етничка група во Европа. Кога ќе се погледнат показателите, да речеме во областа на вработувањето, Ромите се дефинитивно најранливи, но тоа не е се; кога ќе се спореди состојбата на ромското население во Европа со состојбата во најсиромашните земји во светот, во овој домен ние како заедница сме во полоша ситуација од земјите во Африка или Блискиот Исток.
Кога ќе ме прашате каде би живеел, логиката е јасна; баба ми емигрирала од поранешна Југославија во седумдесеттите, како и многу други Роми од Србија – во западните земји. Кога ќе ги прашате луѓето овде кои и денес емигрираат дали веруваат дека таму нема да има расизам, тие знаат дека и таму има проблеми. Сепак, расизмот во посилниот економски систем има компензација во подобра заработка и повисок квалитет на живот отколку во сиромашните општества како нашето. Така, кога луѓето заминуваат, не размислуваат каде е ситуацијата идеална, туку каде е релативно подобра, па Ромите сепак одат во земјите од Западна Европа, Германија, Белгија, скандинавските земји, Франција, Австрија. Како и другите граѓани.„
Кога зборуваме за иселување, важно е што сè уште не знаеме навистина колку Роми има во Србија, каква е структурата… Дали Ромите секаде не сакаат да се изјаснат така?
„Апсолутно, нема прецизна бројка на Роми во ниту една земја во Европа. Само што притисокот од општеството е толку силен што луѓето се плашат да се декларираат како Роми. Се разбира, кога ќе го погледнете рационално, никој на улица не ве прашува како сте се изјасниле, луѓето го претпоставуваат тоа, но Ромите сепак имаат колективна меморија, се сеќаваат што се случило за време на Втората светска војна и кога државата зема население. попис постои одреден сомнеж за намерите.
Но, постои притисок и од другите малцинства, на пример Унгарците во Војводина, Албанците на југот на Србија и во други области и земји, Ромите кои живеат таму да се изјаснат како нивни членови, така што покрај притисоци кои доаѓаат од медиумите, образованието, животното искуство, има и дека типот на притисок и бројот на Роми е секогаш помал отколку што навистина е.„
Фотографија на Гурак Шимич
Целиот текст е превземен од списанието Нови Магазин:
Видео интервју за списанието Нови магазин:
Discover more from EU Romapress
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
