Ane Hiseini: The Macedonian Case: Pleasant Fiction

Roma activist Henriette Iseni Adem, who has a law degree in International Relations, for EU Romapress shares her opinion about the political situation of the Roma community in Macedonia, but at the same time, not the functionality of the Roma civil society that implements and realizes the projects related to the Inclusion of the Roma in all these years.

Regardless of the fact that in many occasions Macedonian Government proudly announces that the Roma Community in the State is well integrated and actively participating in mainstream Society, it is hard to oversee following facts:
– Roma in Macedonia have devastating unemployment Rate
– Most of the Macedonian Migrants that are migrating to Europe are Roma
– Roma Community Settlements usually starts there where the modern Urbanization ends
– Most of the Roma Families cannot afford to support the Education of their youngsters
– Main percentage of Street Children in Macedonia are Roma
– Macedonia is a member of the Decades of the Roma, whereby it is obliged to develop Action Plans for the Roma in the areas of: education, social protection, health and housing.
– Roma are subjects of political decisions but not active participants, due to the underrepresentation in all political and administrative Institutions.

The Macedonian Governments implements projects supported from donor-parties abroad by electing implementing parties from the NGO Sector related with the issues concerning the Roma community. However, there are different expert-opinions confirmed on NGO meetings that many of the Implementing Parties (NGO’s) are in close relation with the ruling political coalition or persons of influence within the ruling parties and the decision of the Grant Allocation falls on party meetings as a reward due to the exercised activities during the elections. Discussing and describing participation efforts to set up integration standards it is impossible to avoid the public policy of the Government, a formal obligation of readiness from several Governments in the region to access Funds for Roma Integration namely the Decade for the integration of the Roma in order to improve the situation of the domiciled Roma population by achieving it in the above period. Of course there is the proud homemade National Strategy on Roma supported by suitable Action-plans, sketched, revised and in some what supported by important international stake holders. Having in mind that almost 9 years have passed in planning and the planning is not implementing, we can certainly say that by 2015 we will not reach the goals of the Decade. Although, the responsibility of implementing is in the hands of the Governmental Institutions, the budgeting of most of the Programs and Project related to Roma issues in the past had international background. The Preschool education program, scholarship for Roma high school students and similar was financed from the Roma Educational Fund, whereas the Macedonian Ministry on Social Welfare and Labor has financed the Roma Info Centers. The budgeting is quite unsustainable and insignificant thus the results are in terms of providing salaries for the Team members. Instead of generating systematic solutions and recommendations to approach the vulnerable target group with the perspective of improvements and positive trends, the program is almost every time ending on a level of Pilot Project to be further developed or implemented in the near Future. The fruit of the Decade and the AP of the Strategy seems to me and of course many others are being harvested mainly by individuals that are enlarging their private and personal wealth and carrier, presenting themselves to the international stakeholders as experts on Roma issues. The Roma community members are facing almost the doubled rate of unemployment in comparison to every other community, where the unemployment rate is proportional to the demographic percentage in the total population. Active measures to help employment are not adapted to Roma (for ex. the granting measures and credit lines fall under the criteria of capability and expressing skills instead innovation and idea- realization), that puts them in a less favorable starting position. In addition, certain measures being implemented are not adequately planned (ex. working qualification courses for the Roma in the summer when many of them have additional income possibilities and engage season-jobs. The crash-courses resolve with working practice that ends without employment on one hand and eliminates the eligibility to apply for social welfare support as a mean to bridge unemployment onto regular employment with income. The Housing issue among the Roma community is critical. It has to be emphasized that the general population of Roma lives in substandard housing-units with low or no communal inclusions and services, densely overpopulated city outskirts. In means of one sentence the Roma settlement starts where the urbanization ends. The Funds aimed to improve the Housing Situation of the Roma settlements are being implemented partially and sometimes on locations that are not even planned under the sole responsibility and according to the needs and desires of the “City Lords” and their “professional advisors”.
In a variety of recommendations made by a number of international agencies addressing Roma issues emphasis was made on the item of inclusion of Roma in decision-making processes, i.e., their participation in the public and political life of the country. Including the Roma into decision-making mainstream Policy has vital importance in the process of integration and plays important role for the development of the feeling to be part of this society. Unfortunately, it is quite difficult to identify stronger representation and substantial level of Roma participation in public and political life. There are different opinions on the questions why the Roma remain underrepresented in elected bodies and in politics in general. Most analysts and activists tend to blame the permanent Macedonian-Albanian mainstream policy and the period after the Ohrid Framework Agreement as responsible for the failure of Roma to reach a satisfactory level of political participation and representation. However, there is also the phenomenon of decorative actions by mainstream non-Roma parties, which use the so called “window-dressing” tactics of appointing Roma on administrative positions in favor of the promotion of the concept of multicultural national Administration as part of the Public Service Reform of the Government.

Rather than political representatives of the Roma Community it is easier to deal with individual interest of influential Roma “leaders”, who originate from the Roma Community but have personal issues on the mind. In some of the situations when the focus is on delivering facts and results for the past activities of any Macedonian Government on the field of Roma Inclusion, short-term arrangements and donor oriented projects are being presented from rapidly developed Civil Sector that often has as implementing parties within Roma NGO which are often taken wrongly to represent the grassroots and interests of the Roma Community.
To perceive Roma largely as target group for drafting projects and lead policy making is not only unfair according to the democratic principles but also with limited efficiency in the intention of improving the situation. The key to real impact is to increase the participation of Roma at all stages, thus achieving long-term sustainability of the social inclusion initiatives. Therefore, in my opinion it is very important to step up and identify this marginalization going on in Macedonia and point out that it is a form of specific discrimination that is sometimes at first glance hard to see.

The exclusion of the Roma in Macedonia, although in “silent mode” is more than visible, if not to the government representatives than surely to the Roma, who have the spirit, instruments and know-how to report it, but sadly enough haven’t managed to channelize, amplify and consolidate their strength and efforts towards recognition of the issues from the Governmental Institutions. Regardless of the existing NGO-Industry and Political presence in Macedonia representing the Roma community, with limited range and more or less achievements, which are disproportional to the invested efforts and consumed investments the fact remains that there is no movement (apart from rhetorical) in the direction of increasing attention on the Roma issue in the country. The centuries old oppression and discrimination over Roma has to stop one way or another, meaning that the instruments at disposal have to be exercised practices have to be explored and policy have to be implemented on grounds of partner relations of course the Macedonian Government can start with a positive gesture and recognize that in Macedonia the Roma are an issue to be dealt with.
The latest activities of the Government are far from constructive approach and are extremely endangering the process of bridging and access to Roma. It’s been reported that many of the Roma that are travelling from Macedonia to different EU lands are being stopped by the authorities under allegations that they can potentially apply for Asylum in the EU. Furthermore, as a preemptive measures the Government is introducing restrictions of the Social Support to families and individuals that are going to reside in EU and during that period apply for Asylum. There also information’s that detailed controls of the border crossings and on the airports emphasizing Roma travelers and interviews performed by police officers and customs have made travelling to EU quite an experience and risk for the Roma. The latest development is that Macedonian Customers perform strict controls of the border checkpoints looking for “suspicious” Roma and immediately return them back. It is in accordance to the national interest of EU Membership to keep European States free from Roma.

Some of the “loyal” Roma politicians have visited in the EU some of the biggest Roma abroad settlements, expressing the bitterness of the Government and urging them to return before is too late for them. Up until now, the focus was to annihilate within the national possibilities the classification of the Roma as a domestic marginal group. The luxury of the Macedonian Government to take these people as hostage and play the role of the EU “watchmen” could resolve with some surprisingly painful benefits. The Government should reason with potential prosecution for violating elementary civil rights and trying to do “last minute pointing” in the efforts to access EU. It’s more than enough that the Roma are being marginalized and in the high-noon of the Roma Decade they are going to be imprisoned (not allowed to exit) as common criminals or vectors of infectious diseases is nothing less than ethnic profiling and open discrimination. I’m sure that many of the legal experts within the Roma NGO sector will find ground and firm case to bring the Government to assume responsibility for this action. The combination of poor social situation and the lack of possibilities on the employment markets on the one hand, as well as the massive rejection by a large part of the mainstream population to the extent of actual physical violence on the other hand, have forced more and more Roma families to want to migrate in order to seek better prospects for their next generations. It’s quite easy to observe that the Roma population mainly has to endure major social hardship, and represents the social bottom of the underprivileged communities in the country. Some experts and politicians, as well as Roma representatives introduce the opinion that the Roma issue is purely a social issue. This approach to the problem would make a specific Roma policy and programming unnecessary. According to this view, problems are solved to the extent that the social situation of the entire population can be improved. The fact in favor of this stand is that the people who live in absolute misery and poverty and who cannot satisfy even their most basic needs are hardly in a position to fight for the implementation of other basic rights. One can hardly anticipate potential to have optimal Roma participation in the Policy making and democratic processes at a political level.
However, to address the Roma situation as a simple social issue is not enough. This position fails to observe the special circumstances that are at least partly contributing to the uncomfortable situation of the Roma, i.e. the specific discrimination based on anti- gypsies prejudice. The social marginality of the Roma is a type of marginality that is founded and developed over a long process lasting for centuries. Their social position is intentional and has origins in nationalist (mainly racial) prejudice.
Those who view the problems of the Roma as a simple social challenge also tend to define the Roma as a marginal social group, transfer the needs of an ethnic minority in a social population described as underclass of the society.
Finally we derived to the conclusion how the institutions tend to solve and improve the situation of Roma in Macedonia. In a political discourse we can be never equal when approached as such social group. The real way to describe our position is the social exclusion and lack of readiness from the environment to accept us as partners whenever possible. The guideline for the Roma is to insist on political approach, one that is based on a recognized status for the Roma and that opens up their full participation in the decision-making processes and discuss the issues in wide range of the quality and quantity. To perceive the Roma largely as objects of policy making is not only inconsistent with democratic principles but contributes to limited effectiveness.

Consultation and planning with the Roma and Roma participation in the design, implementation and evaluation of programs related not only to Roma but also issues of vital interest is obligation of every public administration and should be fully respected and brought to life. Up until today, Roma have usually been the objects of programs on national level that is also the case and starts to be the routine on local level too. I expect modestly, an end to be put to this practice and proceed to most reasonable obligation and urge the Roma to take the matters in their own hands and start fighting for the rights that belong to them. It is more than natural that the ones who experience the hardship, as experts of their own should take matters into responsibility and decide what path should be taken. I strongly hope that through my personal engagement and under professional civil right guidance I can advocate for the attitude of readiness to change the roles for the benefit of the Roma, enabling them to reach out and exercise the right to shape policy rather being the target group of the policy. Despite existing problems in practice and hesitation from the Institutions there are real chances this to be achieved. Furthermore, during the past I have met people and capacities that can start the “game” and lead towards achievements for the Roma community that is waiting for such a long time.

For EU Romapress Henriette Iseni Adem,

a law graduate in International Relations,

and a long-time Roma activist.

                                        Ане Хисеини: Македонскиот случај: пријатна фикција

Ромската актвиста Хенриет Исени Адем која е дипломиран правник по Меѓународни односи, за ЕУ Ромапрес го споделува своето мислење околу политичката состојба на ромската заедницаво Македонија, но во исто време не функционалноста ромскота граѓанско општество кои ги спроведуват и реализират проектите поврзани со Инклузија на Ромите во сите овие години.

Без оглед на фактот што во многу прилики македонската влада гордо објавува дека Ромската заедница во државата е добро интегрирана и активно учествува во мејнстрим општеството, тешко е да се надгледуваат следните факти:
– Ромите во Македонија имаат поразителна стапка на невработеност
– Најголем дел од македонските мигранти кои мигрираат во Европа се Роми
– Населбите на ромската заедница обично започнуваат таму каде што завршува современата урбанизација
– Повеќето ромски семејства не можат да си дозволат да го поддржат образованието на своите млади
– Главниот процент од децата на улица во Македонија се Роми
– Македонија е членка на Декадата на Ромите 2005-2015 година, при што е должен да изработи Акциони планови за Ромите во областите: образование, социјална заштита, здравство и домување.
– Ромите се предмет на политички одлуки, но не се активни учесници, поради недоволната застапеност во сите политички и административни институции.

Проблеми, нагласувања:
Македонските влади спроведуваат проекти поддржани од донатори од странство со избирање на имплементатори од НВО секторот поврзани со прашањата за ромската заедница. Сепак, постојат различни експертски мислења потврдени на состаноците на невладините организации дека многу од Имплементаторите (НВО) се во блиска врска со владејачката политичка коалиција или лица од влијание во владејачките партии и одлуката за доделување грантови паѓа на партиски состаноци како награда поради извршените активности за време на изборите.
Дискутирајќи и опишувајќи ги напорите за учество за воспоставување стандарди за интеграција, невозможно е да се избегне јавната политика на Владата, формална обврска на подготвеност од неколку влади во регионот за пристап до фондовите за интеграција на Ромите, имено, „Декадите за интеграција на Ромите со цел да се подобри состојбата на домицилното ромско население со тоа што ќе се постигне во горенаведениот период. Се разбира, тука е гордата домашна Национална стратегија за Роми поддржана од соодветни акциски планови, скицирани, ревидирани и во некои поддржани од важни меѓународни чинители. Имајќи предвид дека поминаа речиси 9 години во планирањето, а планирањето не се реализира, со сигурност можеме да кажеме дека нема да ги достигнеме целите на Декадата. Иако, одговорноста за спроведување е во рацете на владините институции, буџетирањето на повеќето програми и проекти поврзани со ромските прашања во минатото имаа меѓународна позадина. Програмата за предучилишно образование, стипендија за средношколци Роми и слично беше финансирана од Ромскиот образовен фонд, додека македонското Министерство за социјална заштита и труд ги финансираше Ромските инфо центри. Буџетирањето е прилично неодржливо и незначително, така што резултатите се во однос на обезбедување плати за членовите на тимот. Наместо да генерира систематски

Решенија и препораки за приближување до ранливата целна група со перспектива на подобрувања и позитивни трендови, програмата речиси секој пат завршува на ниво на Пилот-проект што дополнително ќе се развива или имплементира во блиска иднина. Плодот на Декадата и АП на Стратегијата ми се чини и секако многу други се собираат главно од поединци кои го зголемуваат своето приватно и лично богатство и превозник, претставувајќи се пред меѓународните чинители како експерти за ромски прашања. Припадниците на ромската заедница се соочуваат со речиси двојно зголемена стапка на невработеност во споредба со секоја друга заедница, каде што стапката на невработеност е пропорционална со демографскиот процент во вкупното население. Активните мерки за помагање на вработувањето не се приспособени за Ромите (на пр., мерките за доделување и кредитни линии спаѓаат под критериумите на способност и изразување вештини наместо иновација и реализација на идеи), што ги става во понеповолна почетна позиција. Дополнително, одредени мерки што се спроведуваат не се соодветно планирани (на пр. курсеви за работни квалификации за Ромите во лето кога многу од нив имаат можности за дополнителни приходи и ангажираат сезонски работни места. Краш-курсевите се решаваат со работна пракса која завршува без вработување на од една страна и ја елиминира подобноста за аплицирање за поддршка за социјална помош како средство за премостување на невработеноста на редовно вработување со приход. Единици со ниски или без комунални вклучувања и услуги, густо пренаселени периферии на градот Со една реченица започнува ромската населба таму каде што завршува урбанизацијата. не се ни планирани под единствена одговорност и според потребите и желбите на „Градските господари“ и нивните „професионални советници“.
Во различни препораки дадени од голем број на интереси.
Националните агенции кои се занимаваат со ромските прашања акцентот беше ставен на точката за вклучување на Ромите во процесите на одлучување, односно нивното учество во јавниот и политичкиот живот на земјата. Вклучувањето на Ромите во главните политики за одлучување има витално значење во процесот на интеграција и игра важна улога за развивање на чувството да се биде дел од ова општество. За жал, доста е тешко да се идентификува посилна застапеност и значително ниво на учество на Ромите во јавниот и политичкиот живот.

Има различни мислења за прашањата зошто Ромите остануваат недоволно застапени во избраните тела и воопшто во политиката. Повеќето аналитичари и активисти имаат тенденција да ја обвинуваат постојаната македонско-албанска мејнстрим политика и периодот по Охридскиот рамковен договор како одговорни за неуспехот на Ромите да постигнат задоволително ниво на политичко учество и застапеност. Сепак, постои и феноменот на украсни дејствија од главните неромски партии, кои ја користат т.н. Реформа на јавната служба на Владата.
Наместо политичките претставници на Ромската заедница, полесно е да се справиме со индивидуалните интереси на влијателните ромски „лидери“, кои потекнуваат од ромската заедница, но имаат лични прашања на ум. Во некои од ситуациите кога фокусот е на доставување факти и резултати за досегашните активности на која било македонска Влада на полето на инклузија на Ромите,

се презентираат краткорочни аранжмани и проекти ориентирани до донатори од брзо развиениот Граѓански сектор кој често ги има како имплементатори во рамките на ромските невладини организации кои честопати погрешно се земаат за да ги застапуваат основните и интересите на Ромската заедница.
Да се согледаат Ромите во голема мера како целна група за изготвување проекти и водење на креирање политики не само што е неправедно според демократските принципи туку и со ограничена ефикасност во намерата да се подобри ситуацијата. Клучот за вистинско влијание е да се зголеми учеството на Ромите во сите фази, со што ќе се постигне долгорочна одржливост на иницијативите за социјална вклученост. Затоа, според мене, многу е важно да се засили и да се идентификува оваа маргинализација што се случува во Македонија и да се истакне дека тоа е форма на специфична дискриминација што понекогаш на прв поглед е тешко да се види.

Исклучувањето на Ромите во Македонија, иако во „тивок режим“ е повеќе од видливо, ако не за владините претставници, отколку сигурно за Ромите, кои имаат дух, инструменти и знаење да го пријават, но, за жал, немаат“. Успеа да ги канализира, засили и консолидира нивната сила и напори за препознавање на прашањата од владините институции. Без оглед на постојното невладино-индустриско и политичко присуство во Македонија што ја претставува ромската заедница, со ограничен опсег и повеќе или помалку достигнувања, кои се непропорционални на вложените напори и потрошените инвестиции, останува фактот дека нема никакво раздвижување (освен реторичко) во насоката на зголемено внимание на ромското прашање во земјата. Вековното угнетување и дискриминација над Ромите мора да престане на овој или оној начин, што значи дека инструментите со кои располага треба да се остварат практики и да се спроведува политика врз основа на партнерски односи, се разбира, македонската влада може да започне со позитивен гест и признаваат дека во Македонија Ромите се проблем со кој треба да се работи.

Последните активности на Владата се далеку од конструктивен пристап и крајно го загрозуваат процесот на премостување и пристап до Ромите. Пријавено е дека многу од Ромите кои патуваат од Македонија во различни земји на ЕУ се запрени од властите под наводи дека потенцијално можат да аплицираат за азил во ЕУ. Понатаму, како превентивни мерки Владата воведува ограничувања на социјалната поддршка за семејствата и поединците кои ќе престојуваат во ЕУ и во тој период ќе поднесат барање за азил. Исто така, има информации дека деталните контроли на граничните премини и на аеродромите со акцент на патниците Роми и интервјуата извршени од полицајци и цариници го направија патувањето во ЕУ доста искуство и ризик за Ромите. Последен развој на настаните е дека македонските клиенти вршат строга контрола на граничните пунктови во потрага по „сомнителни“ Роми и веднаш ги враќаат назад. Во согласност со националниот интерес на членството во ЕУ, европските држави да се ослободат од Ромите.

Некои од „лојалните“ ромски политичари ги посетија во ЕУ некои од најголемите ромски населби во странство, изразувајќи ја огорченоста на Владата и повикувајќи ги да се вратат пред да им биде доцна. Досега фокусот беше да се уништи во рамките на националната позиција можности за класификација на Ромите како домашна маргинална група. Луксузот на македонската влада да ги земе овие луѓе како заложници и да ја игра улогата на „чувари“ на ЕУ може да се реши со некои изненадувачки болни придобивки. Владата треба да резонира со потенцијалното гонење за кршење на елементарните граѓански права и обидот да направи „покажување во последен момент“ во напорите за пристап до ЕУ. Повеќе од доволно е што Ромите се маргинализираат и во попладневните часови на Декадата на Ромите ќе бидат затворани (не им дозволуваат да излезат) како обични криминалци или носители на заразни болести не е ништо помалку од етничко профилирање и отворена дискриминација. Сигурен сум дека многу правни експерти во ромскиот НВО сектор ќе најдат основа и цврст случај да ја наведат Владата да ја преземе одговорноста за оваа акција. Комбинацијата на лошата социјална состојба и недостатокот на можности на пазарите на вработување од една страна, како и масовното отфрлање од голем дел од мејнстрим популацијата до степен на вистинско физичко насилство од друга страна, принудија повеќе и повеќе ромски семејства да сакаат да мигрираат за да бараат подобри перспективи за своите идни генерации. Сосема е лесно да се забележи дека ромската популација главно мора да трпи големи социјални тешкотии и го претставува социјалното дно на обесправените заедници во земјата. Некои експерти и политичари, како и претставници на Ромите воведуваат мислење дека ромското прашање е чисто социјално прашање. Овој пристап кон проблемот би ги направил непотребни специфичната политика и програмирање на Ромите. Според овој став, проблемите се решаваат до степен до кој може да се подобри социјалната состојба на целото население. Фактот во прилог на овој став е дека луѓето кои живеат во апсолутна беда и сиромаштија и кои не можат да ги задоволат ниту своите најосновни потреби, тешко дека се во позиција да се борат за остварување на другите основни права. Тешко може да се предвиди потенцијал за оптимално учество на Ромите во креирањето политики и демократските процеси на политичко ниво.
Сепак, не е доволно да се одговори на состојбата на Ромите како едноставно социјално прашање. Оваа позиција не ги запазува посебните околности кои барем делумно придонесуваат за непријатната ситуација на Ромите, односно специфичната дискриминација врз основа на предрасуди против циганите. Социјалната маргиналност на Ромите е вид на маргиналност што се втемелува и се развива во долг процес кој трае со векови. Нивната општествена положба е намерна и потекнува од националистички (главно расни) предрасуди.

Оние кои ги гледаат проблемите на Ромите како едноставен општествен предизвик, исто така, имаат тенденција да ги дефинираат Ромите како маргинална социјална група, пренесувајќи ги потребите на етничкото малцинство во општественото население опишано како долна класа на општеството.
На крајот дојдовме до заклучок како институциите имаат тенденција да ја решаваат и подобрат состојбата на Ромите во Македонија. Во политичкиот дискурс никогаш не можеме да бидеме рамноправни кога ни се пристапува како таква социјална група. Вистинскиот начин да се опише нашата позиција е социјалната исклученост и недостатокот на подготвеност од околината да не прифатат како партнери секогаш кога

можно. Упатството за Ромите е да инсистираат на политички пристап, кој се заснова на признат статус за Ромите и кој го отвора нивното целосно учество во процесите на донесување одлуки и дискусија за прашањата во широк спектар на квалитет и квантитет. Да се согледаат Ромите во голема мера како објекти на креирање политики не само што не е во согласност со демократските принципи, туку придонесува за ограничена ефективност.
Консултациите и планирањето со Ромите и Ромите учеството во дизајнирањето, имплементацијата и евалуацијата на програмите поврзани не само со Ромите, туку и со прашања од витален интерес е обврска на секоја јавна администрација и треба целосно да се почитува и оживува. До денес, Ромите вообичаено беа предмет на програми на национално ниво, што е случај и почнува да биде рутина и на локално ниво. Очекувам скромно да се стави крај на оваа практика и да се пристапи кон најразумната обврска и да ги повикам Ромите да ги преземат работите во свои раце и да почнат да се борат за правата што им припаѓаат. Повеќе од природно е оние кои ги доживуваат тешкотиите, како свои експерти, да ги преземат работите на одговорност и да одлучат по кој пат треба да се оди. Силно се надевам дека преку мојот личен ангажман и под професионално водство за граѓанското право ќе можам да се залагам за ставот на подготвеност за промена на улогите во корист на Ромите, овозможувајќи им да посегнат и да го искористат правото да ја обликуваат политиката наместо да бидат целна група на политиката. И покрај постоечките проблеми во практиката и двоумењето од институциите, постојат реални шанси тоа да се постигне. Понатаму, во изминатиот период запознав луѓе и капацитети кои можат да ја започнат „играта“ и да доведат до достигнувања за ромската заедница која чека такво нешто.

За ЕУ Ромапрес Хенриет Исени Адем, дипломиран правник

по Меѓународни односи, и долгогодишен ромски активист.