But romane thay na romane Biraipkane Organizaciye ani Kosova thay avrial e Kosova, hraminena pere artiklya thay pere reakciye vash o Roma kola arakhlona ani Kosova thay vash o Roma e Kosovatar kola mukhle e Kosova palo Kosovako maripe e 1999 bershesta.
But beshipya adikerdile phanglo e leparne romencar sar kotar o mashkarthemutno komuniteti ayekha vi kotar e Kosovaryendar. Sar lepargyona ano nesave raportya e mashkarthemutne organizaciengo buderi proyektya financirisale vash o Roma, kola siton nashle e Kosovatar sar kay vash o roma kola arakhlona ani Kosova. Lansiringyona nesave dokumentya, nesave strategie kola aqhona numay ano lila thay ano folderya vay fioke e institucienge kola ajukerna kay nesavo “Romano Princi” te avol thay te implementinel akala dokumentya thay strategie ano tereni e Romane qorole familiencar.
Numay niyek kotar o Romane intelektualya, aktivistya vay jene (manusha), kola vakerna peske kay siton promotorya e Romanipesko nashti dengya pozitivune bajakya vay dromipe sar o Roma kola aqhile ani Kosova te na nikyon e Kosovatar vay te arakhen poro drom sar shay te integringyon ano akava aktualuno nevo kreirimo Kosovako malipe. Akava reflektingya kay but hari Roma sine informime phanglo e procesyencar kola ale palo Kosovako biumlavipe.
Nesave organizacienge vay individyenge jala ano pozitivuno interesi te sine kay raportingyola o negativuno aspekti kana lepargyola e Romani pozicia ani Kosova thay but lokeste qhelale interpretingyola e informacia vay o ovipe te sine kay resto kotar e Kosova.
E nakhle 17 -18 marteske konfliktyendar e 2004 bersheske, vay o iklipe e Romengo kotar e Kosova kotar o 1999 bersh e represivune masendar, but hari Roma sine ano agende e Kosovake vay mashkarthemutne institucienge kana vakergyola vash o mashkar etnikuno konflikti mashkar o Roma thay o yavera etnitetya. Nisavo argumenti vay resursi ji akana na mothavdilo ni ano niyekh kriselin kay shay dela sine dromipe kay o Roma te oven anglune viktime e pale Romane egzodesko vay nashipesko kotar e Kosova kote nashti ignoringyola o fakti kay shay ovla ini akava akti ano deipe e violencako- zoresko kotar e sakoya rig ani Kosova ve albanyuni ve serbyuni rig.
Kana akava leparava sima ano dikhipe o fakti kay amen o Roma na siyem nisavo destabilizuno faktori phanglo e Kosovake statuseske definipea numay janava kay shay ova viktimya e manipulaciako ani sakoya rig, bi dikhle o riga kola phudena vash amaro dromipe thay jivdipe e Romengo.
Phanglo akalea nesave organizacie thay individya “ bi niyekhe politikune Romane subyektesko”, sar kotar o Romane vay na Romane manushendar tentinena te adikeren yekh balansi kana sito o lafi vash o manipulipe, qhelalo tretiripe, qhelalo interpretipe e Romana poziciako ani Kosova thay bi bisterdo o bimanglo Romengo egzodusi e 1999 bershesko.
Sine sarsakana yekh terni grupa e Romane aktivistyengo koya lela yekh oficialuno pratsav phanglo e Kosovake biumlavipea vay garavgya o nacionaluno interesi ano nevo kreirimo amalipe e Kosovako, e parola kay “ Sakova (bilo savo)definipe kova avla e Kosovake statuseske o Romano komuniteti sile pere elementarune mangipya phanglo e manushikane hakayenca (qaqipyenca), bi nisavo diskriminipe thay bi nisavo asimilaciako integripe ano qaquno multikulturuno malipe”.
Akaya grupa koya sine ji akana naformaluni Romani aktivuni grupa koya ver ver khargyolay sar Romano Forumi, vay nesave droma kana sine pe fokusi te azhutinel nesave institucie vash olengo personaluno interesi, anglo yakha e mashkar themutne faktoryengo, sine but aktivuni vay kana bayrili thay resla yekh faza kana shay ovlay opozicia nesave pratsavyenge kola siton kontra vay na ano favori e Romana populaciako koya jivdinla ani Kosova thay avrial e Kosovatar, sine destabilizuni grupa koya ruminla o Romane integripeske procesya ani Kosova.
Nesave organizacie (kolenge anava ka lepargyon yekh dive), kola dena harno financiuno phikoipe e Romane organizacienge, shay phenava kay e “romani politika vay o romano integripe”, ruminena vay peravena o harne financiune proyektya kola kinena e qorole Romen ani Kosova thay akale dromea mangena te phanen olenge muya thay olenge yakha. Odoleske amen thay o vakti ka ova ispatya yekhe rumipesko vay peravipesko akala grupako odoleske kay o donatorya vay o jene kola mangena te financirinen harneste o tikne Romane proyektya kobar te aqhoven jivde o Romane organizacie ayekha diktirinena e politika vash o Romano jivdipe.
Akale dromea kharava sarenen odole Romen, kola shay dena azhutipe e Romenge Yekhipeske, kola aqhile thay kola mangena te inargyon ani Kosova pere kherende, te azhutingyon ano sakova aspekti kova shay na ruminla thay na peravla e ji akanutni e terne Romane organizaciengi buti vash o Romano integripe ani Kosova.
Sigate kharava e manushen kola shay dena azhutipe vash o Kosovake Roma sah e Romane Mashkarthemutne (Internacionalune) Organizacie, te organizinen beshipya kote si te diskutingyol e Romani pozicia na numay vash o Roma ani Kosova vay e Romengi situacia kola siton ano pashutne thema e Kosova. Beshipya vay konferencie kote shay te khargyon ini o reprezentya e Kosovake institucienge kola ji adive bisterde e leparne Romen, shay khargyona o reprezentya e siguripeske instituciengo sar so si o KFOR, OSCE, KPS thay EULEX. Te angyol yekh decizia thay te arakhlol yekh drom, alternativa sar shay te aqhavgyol o pale nashipe e Romengo kotar e Kosova ini akava harno gendo e Romengo kova aqhilo ani Kosova vay te angyol yekh preventiva e Romana populaciaka manipulaciako,
(o krisi te vastingyol – implementigyol pederal odola kola kerena phagipe e manishikane hakayengo upral o Romano komuniteti) .
Akalea shay mothavgyol sine ini e Kosovake institucienge ini e mashkarthenutne komuniteteske kay si nesave jene kola gendinena ini vash o Roma kola siton ani Kosova ini vash o Kosovake Roma kola jivdinena sar nashle manusha e Kosovatar, bi nisavo personaluno interesi vay bi nisavo manipulaciako godinipe e jenengo kola mangena te azhutinen e Romen.
Te sine kay si maripe e godyako (griza savest), ko Romane aktivistya vay sar phenena peske sar Romane promotorya – liderya, hari but ka qalavel olengi godi thay si te reaginen phanglo akala amara reakcia thay palo akaleste kana ovla but geq ( dosna ), ma te phengyol kay hari simey informirime thay na jandilo so ka ovel e Romencar kola jivdinena ano akanutne Kosovake diza vay thana.
Te sine kay na marla tumari godi o fakti kay “amare qhavore thay amaro jivdipe siton may hari vasne
(manje vazna) tumare qhavorenge vay tumare jivdipyendar ma reaginen ano akava amaro romengo kharipe.
Rodava e Romengo Yekhipe…
Daut Qulangji
Discover more from EU Romapress
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
