Spread the love

E Roma si distukujme ( lišeni) taro ple esencionalno (suštinska) krisia. Kozom si čače so i Europakiri Unia sako berš vakerela so akava berš o prioriteti e Romengoro ka čivele ko avgo plani baši lačaripe lengere dživdipaskoro, thaj mujalipe kontra i diskriminacia thaj antiromanizam?

E romengoro dživdipe ano akala palune berša nane le nit progresi nit stagniribe, numa ovela sa pobilačo, akcentea ano post komunistikane thema kotar kotor endar si membra ani Europakiri Unia. Dikindor e media,drabardo e jurnalia, prekal o socialno networkia ka dikha kozom si hor i bi mangin upreder akaja etnikani kupa. O informacie si perde ano negativnikano konteksi kastar so iklola terori upreder lende. Sa akava si pomaškarinel taro nanibe kriseskiri reakcia taro themakoro institucionalno sistemi.

Ano akala thema kote si hor astardo o dahnale (desničarsko) ksenofobično partie, thaj vi agjar o javera orientirime politikakere partie e Romen dikena len sar dizutne tari dujto kategoria.

Ola si esencionalno si ikavde taro lengoro krisi soske si diferetno.Ani Europa e Roma araklovena bitoleririme thaj peržovatirime. E Roma si europakere dizutne, thaj ola trebun te oven vi agjar jekh ka jekh hakaja sar sako europjeco, te sasljarelpe, te džal ani škola, te konkurinel baši buti sar savore vavera. Akala hakoja si esencianalno prioriteti, numa lengiri sekcia si destikujme lendar. O kharane si diferetno tari them ki them, numa o diskriminirime manuša si čivde ko asavko tretmani thaj isi konretnikane negativnostia ani sako diveskiri funda.

O peržovativia thaj o klišea panle e Romencar favorizirinena trujal jeke kotoreskere kupakoro baši lengere navike dživdipaskere thaj anena o bimangipe upreder lende.

Te ove diskriminirimo talo te ove telako bi jekhatutno tretmani baši akava pervazi thaj leskiri diferencia.

O Diskriminatorsko tretmani nane le hakoskiri funda. Jekhutne hakaja savorenge si o hakaja, so sako trebula te ovel kapablo (sposoben) te rodelen, te arakelen thaj te realizirine len. Panda taro 1999 berš e Europakiri unia rodingja tari thema kandidatia baši lejbe than ki Unia, argumentia so ka sikaven kaj lačargje o dživdipe e Romengoro ko pire thana. Numa soske o problemi e Romengoro baši integracia ulo sinonimi baši lejbe than ani Unia, o thema gndinena so e Roma si lengiri blokada ko procesi baši lejbe than ki EU familia. Panda jekh drom e Roma si viktimia tari stigmatizacia thaj si responsirime (odgovorna)baši rodiba e Europkere unijatar baši procesi lejbaske than.

Avdive pobuter taro 12 milionia Roma si registririme ani Europa, na pohari taro 80% dživdinena ani Špania,Češka, Bugaria, Romania,Grcia, Kroatia, Portugalia, Slovačka…

E Roma ani Europa si mil beršencar napalal, numa lengiri integracia e europakere dizutnecar ačola ano but harno nivelo. E romane dizutne araklovena ano but bilačo dživdipe ani Europa baši institucionalizirimi diskriminacia.

Trujal i diskriminacia thaj o peržovativia ko pobut thema andar i Bijandirigali Europa (Istočno Evropa) ola si targetirime taro ultra dahinale kupe, so rezultirinela mudaribaja, bizo te oven krisime, jali pa krisime ko tikne vramaskoro panlipe. O Tribunali jali o hakoskoro sistemi nane ano domet ko haksoskoro procesi, baši fer procesi thaj objektivikano krisi dži kote ko procesi si o gadžo thaj o Rom.

Soske e Europakiri komisia na putrela procedura baši pagibe e čanušikane hakaja taro thema so s membroa ani EU, thaj vi agjar na ikerela o koncepti taro 1999 berš baši thema pretendetia baši lejbe than ko EU?

Džanaja so e Europakiri komisia šaj inicirinela asavke procedure, soske isi direktiva baši rasistikano aktiviribe mujal e Roma. I Europakiri komisia trebula te arakel konkretno rodima baši savke aktivnostia kote so isi pagibe e manušenhere hakaja. Adava bi anela sa te pravelpe hakoskoro pervazi baši sa okola thema sar akcenti baši Romania, Bugaria, Ukraina, Italia… te činavel i vorba bilači so buvljarena la korkori o EU deputatia sar soj o ehampl taro bugarijakoro Eu deputati o Angel Džambaski.

Ked bi rigorozno startujnela ki realizibe prekal pire hakoskoro pervazi majagle thaj bi činavgola sa delumično o rasizam, diskriminacia, thja o peržovativia upreder akaja najbari etničko kupa ani Europa.

O Eu sakana vakerela so prioriteti sako berš si e Roma, numa amen na dikaja nisavo pozitivnikano rezultati aro lengoro anavkerdo prioriteti, sa akava si pala ki perda e politikakoro thaj o nanibe relano interes baši Roma taro europakere političaria.

Dži kote oj thaj amen e Roma ki kupa na ovaja zorale te da zor uprreder sa akava šaj jek dive akaja etnikani kupa te našavgovel tari istoria europakere dizutnegoro.

Kalo anglunipe, dži kote amen korkori na daja zori.

Mozes Solomon Muhadjer Sulejman

jurnalisti thaj kolumnisti taro

Euromapress

Ромите се се лишени од суштинските права бидејќи се различни

Ситуацијата на Ромите значително се влоши последниве години, и тоа исклучително во пост комунистичките земји, дел се членки на Унијата а дел се кандидати за влез во Унијата. Читањето на печатот или слушањето вести, емитувани преку радио , социјални мрежи и телевизија, нуди повеќе негативни информации за Ромите со кој ја продлабочуват омразата кон ова европско малцинство а која резултира со пораст на насилството врз нив, потпомогнато со недостаток на правна реакција од правниот државен институционален систем. Во овие земји, каде што се вкоренети десничарските ксенофобичните партии, но и другите лево ориентирани политички елити, малцинствата, почнувајќи од Ромите ги сметаат за граѓани од втор ред.

Тие се лишени од суштински права бидејќи се “различни”. Во Европа, Ромите се соочуваат со нетолеранција и предрасуди. Ромите се претежно европски граѓани … па тие мора да ги имаат истите права како и секој Европеец. да се лекува, да оди на училиште или да најде работа.Овие права се од суштинско значење, но целата нивна секција е всушност лишена од нив. Причините се разликуваат од една земја до друга, но дискриминираните луѓе се подложени на третмани кои имаат конкретни последици на дневна основа. Предрасудите и клишеата поврзани со Ромите го фаворизираат однесувањето кое честопати е омразено. Да се биде дискриминиран е да се подложи на нееднаков третман поради неговата разлика. Дискриминаторскиот третман нема правна основа. Еднакви права за сите се први од правата и секој мора да биде способен да ги бара и да ги спроведува. Во 1999 година, Европската унија побара од земјите кандидати да обезбедат докази за подобрувања на условите за Ромите. Но, бидејќи “проблемот” на “интеграцијата на Ромите” стана синоним за приклучување кон Европската унија, јавноста ги сметала Ромите како пречка во процесот на пристапување. Уште еднаш, Ромите се стигматизирани и се одговорни за ситуацијата во која тие се жртви. Денес, од скоро 12 милиони регистрирани Роми, не помалку од 80% живеат во Шпанија, Чешка, Бугарија, Грција, Хрватска, Унгарија, Португалија, Романија и Словачка. Ромите биле присутни со векови во Европа, освен што нивната интеграција во европското население останува на ниско ниво. Ромското население се соочува со лоши услови за живеење во Европа поради институционализирана дискриминација. Покрај дискриминацијата и предрасудите во некои источно европски земји Ромите се се почести мети на ултра десничарските групи , кои резулрират со убиства без притоа да бидат осудувани или пак се осудувани на благи затворски казни, условни или пак ослободителни казни. Судтсвото или правниот систем воопшто не е во домет на правната постапка насочена кон правото на фер и објективно судење доколку се суди Ром против не Ром. Зошто Европската комисија не отвара процедури за прекршување на човековите права против државите-членки па и условување на кандитадите членки за ЕУ кои не ги почитуваат правата на Ромите?

Европската Комисија може да иницира постапки за прекршоци, затоа што постои јасна директива за расистичка активност кон Ромите.

Всушност, Европската комисија мора да отвори истраги за земјите-членки со постапки за прекршување и да ги започне овие постапки. Значи, кога постојат докази за институционални расистички одлуки како што е случајот во Италија, убиства врз ромите без правна разврска во Бугарија , Романија Украина и.т.н, забрани за говори кои шират национална омраза на ЕУ пратеници како што е случајот со бугарскиот пратеник Џамбаски , тогаш е неминовно таа да започне со ригорозни казни или снакции кон одредена своја членка или кандидат. Справувањето со тешкотиите и дискриминацијата со кои се соочуваат Ромите би требало да биде приоритет на Институциите на ЕУ и земјите-членки. Реакцијата на Европската Комисија треба да биде брза, во спротивност ке се случи физичко ичезнување на ова заедница по примерот на програмата на нацистичкиот режим, само што денес тоа се работи заскривено и екстремно подмукло.