Romani magiakiri rota

Šaj li akava magiakiri čorolikani rota te činavgovel?

Šaj soske na, sal trebula te cidelpe taro odova so si dikhlo, a adava si so sako Rom bi ovela le jekh ka jekh sar so isilen svoren javera.

Na dobor lungo vrama, angleder te avav ani Francia, dživdinava sa ani Bitola,

ano Bair „Potočna voda“ paše uza ki phurt e manglengiri.

Ano adava than dživdinenna sa nekobor but čorole familie  pobuter  minoritetno čavencar.

Dživdipe ano ruralnikano  than, khara kerde tro purane čergencar, kedime najlonia trampinena o keramitke,            sal ko divesa keda na dela brđim jali iv.

Umale wc kerde  taro kedime lila, bizi kanalizacia,  bizi elektrika, pani sal ko nilajeskoro periodi,    baši so evendeske o pani buzalo taro baro šudripa, so akala dizutne zaruri si te džan but dur pajneske thaj te peren le ko tube  ko bare bure…

Sako javin sema sa tasviri (svedoko)  kana o čave ko than te piraven školakere torbe ano pire pike piravena sa  čuče vreće kote so odova dive ka peren len čuče flaše ja li javera sekundarno surovine.

Kotor lendar uklona ano purane  habime vordona, kotor ko grastengere vordona a kotor pirindor.

Lengoro dive starujnela but harne javinate a agorkerela dži rakjate.

Pala lengoro avibe, čavorikani kharan, panda perdi energia, te pene na sine ani buti.

Lošale čavorikane muja, o najtikne ližavkencar ano uljame čamja, koble buckasto muja, te pene sal džakerena neko te kerel jek lači fotka.

Dži kote o tikne  hana sa so šaj sine avdive te kinen lenge lengere jerie, o popure tharena i skara,  a o poterne  ko niči  pernange džakerena mareja ano vas, bizi diferencia kozom digria si avrijal šudro.

Nit o kham nit o iv, nit o šudro, nit o tatipe na ka šaj ovel lenge blokada baši lengiri sakano diveseskiri egzistencia.

Thaj agjar generacija pali generacia džala poadari adava magiakoro čorolikani rota.

Fuhalipaja baši akava čačipa, tikno kotor taro akava si ko piko e jerienge a dži kote o pobaro kotor bangipa se upra ki them. Jek baro numero jerije vakeren so ni mangen te meken e čaven ani škola baši so von si lengoro piko baši egzistencia, javera vakerena so nanelen so te uravenlen thaj nanibe  fundavne šartie lengere siklojbaske baši ladž taro vavera čave. Fakti si so so trujal but fundirime  sume dende baši e Roma dikhindor o realiteti  khanči nane kerdo, a si hardžime milionia so niko na džannela kori gele odola love.

Trujal adava so araklile o imporatno resarina ki romani jekhin, ola ačile ko status kvo  baši lengiri realizacia.

O Srateško thaj o pooperativna programia thavdinge bizo progresi.

O problemi šaj arakelpe bidžovapluko taro okola kola so sinelen i resarin tekeren o proektia tari jekh rig a taro dujto rig i them so nanela šunibe baši o romano problemi.

Numa šaj činavelape  kana sako Rom ka ovele jekhutne šajdipa sar savore vavera dizutne.

Džanaja so jek kupa Roma  nasvale tari biužardi higiena,bokhalipe, bibukjarnipe, bikherutnipa,  thaj tari saslaribaskiri  edukacia. O legaribe mehanizmia baši arakibe tari eksplotacia e čavengero, buti keribe trujal direkno kontakti lengere jeriengoro, prekal deprofesionalizacia thaj žutipe pi lengoro bukjarnipe.

Fuhalibaske si o šartie akale kupakere andar i Bitola si sar jekh plan iklojbaske taro akava magiakoro čorolikani rota. I segregacia baši kherutnipe si panda jek blokada ko tikjnaribee čorolipaskoro, o lejbe than ano komunalno dende, elektrika, pani thaj kanalizacia.

Džanava so si paro numa paj sa keda mangelape.

Muhadjer Sulejmam Nica -Francia

Jurnalisti “EUROMAPRESS”

Ромски маѓепсан круг

Може ли овој ромски зачаран круг да се прекине?

Секако дека е можно. Треба само да се појде од она што е очигледно, а тоа е секој ромски припадник да ги има истите можности како и другите граѓани во Македонија.

Не така одамна, кратко пред да заминам за Франција, живеев во Битола, поточно на Баир, Поточна вода, одма под мостот на “Вљубените“.

На тоа место живеат некаде околу дваесетина ромски семејства, и голем број на малолетни деца. Живот во рурална средина, куќарки покриено со картони, стари испокинати теписи, кои привремено ги заменуват керамидите, полски тоалети од картони, најлон , черги… без одводна канализација, вода без водоводна мрежа, и достапна преку лето, зимно време од големиот студ премрзнува, па овие жители се принудени вода да земат од поодалчните куќи, во туби, пластични буриња или флаши.

Секое утро, сум бил сведок, кога децата на место школски ташни носеа празни вреќи на кои ке ги собират пластичните шишиња, или останати секундарни суровини. Дел од нив се качуват во стари дотраени возила, дел во моторизовани приколки и запрежни коли.

Нивниот работен ден почнува рано сабајле па до приквечер. По нивното доаѓање од работа, детска врева, полни со енергија, како да не биле на работа, весели детски лица, најмалите со лижавчиња, лижејки го лижавчето со замастените усни, меко поцрнети буцкасти образи, створени за добра ехсиплитна фотографија.

Додека малите се гостат со лижавчиња, чоколади, постарите ја палат скарата, помладите чекат ред со лепче во рака, некои босоноги, некои полу облечени без разлика на временските услови.  Ниту снегот, ниту студот, ниту јакото сонце и жештината нема да биде препрека, секое утро до… да ја барат својата егзистенција.

И така од генерација во генерација продожува овој маѓепсан ромски круг.

За жал на вистината, мал дел за ваквата состојба се должи на самите родители, додека поголемиот дел се должи на државата. Поголем број на родители го оправдуват непуштањето на своите деца на училиште, поради немање на финасиска потпора од државата, препуштени се сами на себе, немат соодветна облека, со која ке одат на училиште и нема да бидат цел на подсмев, и дискриминација од страна на своите врсници не роми и наставници.

Но и одбивањењто на не ромските родители, ромски деца да го посетуват училиште заедно со нивните деца. Факт е дека и покрај Декадата за Ромите 2005-2015, не се создаде доволно услови за подобрување на мизеријата кај најранливата етничка група Роми. Стратегиските и поперативните програми, поминаа без некаков прогрес.

И покрај многуте пари од разни ЕУ фондови тие не се пристигнати таму каде се наменети. Иако се откриени клучните проблеми кај ромската заедница, тие останаа на “статус кво“ во нивното спроведување. Клучниот проблем може да се индицира во неодговорноста на носителите на проекти, нивната примена, како и немањето слух за проактивен пристап за решавање на многуте социјални прашања.

Може ли овој ромски маѓепсан круг да се прекине?

Секако дека е можно.

Треба само да се појде од она што е очигледно, а тоа е секој ромски припадник да ги има истите можности како и другите граѓани во Македонија.Очигледно е дека Ромите страдат од лоша хигиена, глад невработеност, пристап до пазараот на трудот, пристапот до здраство и нивна здраствена едукација.

Спроведување на механизми за заштита на експлотација на десткиот труд , преку директен контакт со родителите, нивна депропрофенализација,и помош при вработувањето.Нормално е дека животните услови во кои живеат Ромите во овој дел на Битола се пречка за напредокот во образованието,здраството или вработувањето.Сегрегацијата при домувањето е уште една пречка кон намалувањето на сиромаштијата, пристапот до комунални услуги, струја, вода, водоводна и одводна канализациска мрежа.

Знам дека е тешко, но не е невозможно.

Мозес Соломон ( Мухаџер Сулејман) – Новинар ЕУРОМАПРЕС